भारतातील सेंद्रिय शेतीची परिस्थिती India organic farming situation

आरोग्य आणि शाश्वततेबद्दल जागरुकता वाढत असताना भारताचे सेंद्रिय शेती क्षेत्र सातत्याने वाढत आहे. सध्याच्या परिस्थितीचे विहंगावलोकन येथे आहे:

 १. सेंद्रिय शेती अंतर्गत वाढ आणि क्षेत्र:

    - सेंद्रिय शेतकऱ्यांच्या संख्येच्या बाबतीत भारत पहिल्या क्रमांकावर आणि सेंद्रिय शेतीखालील क्षेत्राच्या बाबतीत नवव्या क्रमांकावर आहे.

    - अलीकडील आकडेवारीनुसार, सुमारे 2.78 दशलक्ष हेक्टर शेतजमीन सेंद्रिय लागवडीखाली आहे.

    - मध्य प्रदेश, राजस्थान आणि महाराष्ट्र यासारखी प्रमुख राज्ये सेंद्रिय शेती क्षेत्रात आघाडीवर आहेत.

 २. सरकारी उपक्रम:

    - परंपरागत कृषी विकास योजना (PKVY): क्लस्टर-आधारित सेंद्रिय शेतीला प्रोत्साहन देते आणि जमिनीच्या आरोग्यामध्ये सर्वसमावेशक सुधारणा घडवून आणण्याचे उद्दिष्ट ठेवते.

    - नॅशनल प्रोग्रॅम फॉर ऑरगॅनिक प्रोडक्शन (NPOP): सेंद्रिय प्रमाणीकरणाचे निरीक्षण करते आणि उत्पादने मानकांची पूर्तता करतात याची खात्री करते.

    - मिशन ऑर्गेनिक व्हॅल्यू चेन डेव्हलपमेंट फॉर नॉर्थ ईस्टर्न रीजन (MOVCDNER): ईशान्येतील सेंद्रिय शेतीला समर्थन देते, ज्यात जैवविविधतेमुळे लक्षणीय क्षमता आहे.

 ३. बाजार आणि निर्यात:

    - भारत हा चहा, मसाले, तेलबिया, फळे आणि भाज्यांसह सेंद्रिय उत्पादनांचा प्रमुख निर्यातदार आहे.

    - ग्राहक जागरूकता वाढल्याने सेंद्रिय उत्पादनांची देशांतर्गत बाजारपेठही विस्तारत आहे. सुपरमार्केट, ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म आणि शेतकऱ्यांच्या बाजारपेठांमध्ये सेंद्रिय उत्पादने वाढतात.

    - तथापि, सेंद्रिय उत्पादनाची प्रीमियम किंमत अधिक श्रीमंत ग्राहकांपर्यंत त्याची प्रवेशक्षमता मर्यादित करते.

 ४. आव्हाने:

    - प्रमाणन: लहान शेतकऱ्यांसाठी प्रमाणन प्रक्रिया त्रासदायक आणि महाग असू शकते.

    - मार्केट ऍक्सेस: जरी वाढत असले तरी, बाजारपेठ अजूनही कोनाडा आहे आणि बरेच शेतकरी त्यांच्या उत्पादनांच्या विपणनासाठी संघर्ष करतात.

    - पुरवठा साखळी समस्या: सेंद्रिय उत्पादनांना पारंपारिक उत्पादनांसह दूषित होऊ नये म्हणून वेगळ्या पुरवठा साखळीची आवश्यकता असते, ज्यामुळे जटिलता आणि किंमत वाढते.

    - ज्ञान आणि प्रशिक्षण: बऱ्याच शेतकऱ्यांना सेंद्रिय शेती पद्धतींबद्दल माहिती नसते आणि त्यांना पारंपारिक ते सेंद्रिय पद्धतींकडे जाण्यासाठी प्रशिक्षणाची आवश्यकता असते.

 ५. भविष्यातील संभावना:

    - सेंद्रिय उत्पादनांच्या वाढत्या जागतिक मागणीमुळे, भारताचे सेंद्रिय शेती क्षेत्र आणखी वाढण्याची शक्यता आहे. 

    - आरोग्यदायी अन्नासाठी ग्राहकांच्या मागणीसह शाश्वत शेतीवर सरकारचे लक्ष केंद्रित केल्याने ही वाढ अपेक्षित आहे.

    - सेंद्रिय शेती तंत्रातील नवनवीन शोध आणि बाजारपेठेतील चांगले संबंध अर्थव्यवस्थेतील क्षेत्राचे योगदान लक्षणीयरीत्या वाढवू शकतात.

 भारताचे सेंद्रिय शेतीचे स्वरूप गतिमान आहे, वाढीसाठी लक्षणीय क्षमता आहे, परंतु विद्यमान आव्हानांना तोंड देण्यासाठी सरकारी आणि खाजगी दोन्ही क्षेत्रांकडून सतत समर्थन आवश्यक आहे.

India organic farming situation 

India's organic farming sector is growing steadily as awareness about health and sustainability increases. Here’s an overview of the current situation:

1. Growth and Area Under Organic Farming:

   - India ranks first in terms of the number of organic farmers and ninth in terms of area under organic farming.

   - As of recent data, around 2.78 million hectares of agricultural land is under organic cultivation.

   - Key states like Madhya Pradesh, Rajasthan, and Maharashtra lead in organic farming acreage.

2. Government Initiatives:

   - Paramparagat Krishi Vikas Yojana (PKVY): Encourages cluster-based organic farming and aims to bring about a comprehensive improvement in soil health.

   - National Program for Organic Production (NPOP): Oversees organic certification and ensures products meet the standards.

   - Mission Organic Value Chain Development for North Eastern Region (MOVCDNER): Supports organic farming in the North East, which has significant potential due to its biodiversity.

3. Market and Export:

   - India is a major exporter of organic products, including tea, spices, oilseeds, fruits, and vegetables.

   - The domestic market for organic produce is also expanding as consumer awareness rises. Supermarkets, online platforms, and farmers' markets increasingly feature organic products.

   - However, the premium pricing of organic produce limits its accessibility to more affluent consumers.

4. Challenges:

   - Certification: The certification process can be cumbersome and expensive for small farmers.

   - Market Access: Although growing, the market is still niche, and many farmers struggle with marketing their products.

   - Supply Chain Issues: Organic products require a separate supply chain to avoid contamination with conventional products, which adds complexity and cost.

   - Knowledge and Training: Many farmers lack knowledge about organic farming practices and require training to transition from conventional to organic methods.

5. Future Prospects:

   - With increasing global demand for organic products, India’s organic farming sector is likely to grow further. 

   - The government’s focus on sustainable agriculture, coupled with consumer demand for healthy food, is expected to drive this growth.

   - Innovations in organic farming techniques and better market linkages could significantly enhance the sector's contribution to the economy.

India's organic farming scene is dynamic, with significant potential for growth, but it requires continued support from both the government and private sectors to address existing challenges.